LACİVERT – YEŞİL
ARTVİN
Artvin, Türkiye’nin kuzeydoğusunda, Gürcistan sınırında bulunan bir ilimizdir. Sarp Doğu Karadeniz dağlarımızı aşan Çoruh nehrinin yamaçlarında konuşlanmıştır. Coğrafyasının sertliği ve aceleciliği, insanlarının karakterine de yansımıştır. Bu olgu, yöre halkının yürüyüşünde, çalışmasında ve folklorunda kendini göstermektedir. Artvin, yeşilin her tonunu gözler önüne sergilerken, hırçın Karadeniz’in mavi suları da laciverte dönüşüverir. Kalabalığı gördüğünde coşup oynayan yöre insanı, yalnız kaldığında sanki bulutlara sığınır. Sevdiğiyle baş başa yaşamayı sever, ummadığınız kayalık bir yerde taş ve ahşap karışımı bir ev dikiliverir her an karşınıza. Zaman içinde rüzgâr ve güneş, kayaların eskimiş rengini bulaştırıverir bu güzel eve.
Artvin deyip geçmeyeceksin, bir tarafta sarp mı sarp geçit vermez Kaçkar dağları, diğer taraf hırçın mı hırçın soğuk Karadeniz’in suları. Dağların üzerleri göz alabildiğine yeşillikler ve aralarına serpiştirilmiş yaylalar ile göller. İyi bir ressamın elinden çıkmış güzel bir resim gibi. Zor insanı çalıştırmaya alıştırır. Bugün okuma yazma ve yüksel tahsil oranında başta gelir Artvin’in cefakâr insanları. Ekilecek tarla, çalışılacak fabrika olmayınca yok diye pes etmez, meslek sahibi olmayı amaçlar, okumayı seçer Artvin’li.
Artvin’e en yakın havaalanı, 100 km. uzaklıkta Gürcistan’daki Batum havaalanıdır. Erzurum havaalanı 226, Kars 215, ve Trabzon 233 km uzaklıktadır. Karayolu ise İstanbul’a 1.300 km, İzmir’e 1.559 km, Ankara’ya ise 980 km uzaklıktadır. Yakınlık uzaklık bir bahane, Artvin’in doğası ise tek kelimeyle şahane.
Hopa'da Günbatımı Artvin Kalesi (Livane)
Artvin kalesi, 10 yy’da Bagratlı (Gürcü) kralı Büyük Oşer tarafından yaptırılmış ve Osmanlılar tarafından da restore edilmiştir. Artvin şehri, Genya dağının eteklerine kurulmuştur. Artvin’e gitmek için deniz kenarından ayrılıp dağlara doğru yöneldiğinizde, kayaların üzerinde yer alan Livane kalesi karşılar misafirleri. Kale, Çoruh üzerindeki Artvin köprüsünün tam karşısına konuşlanmıştır. Şehrin meydanındaki havuzun çevresinde toplanmıştır dinlenme yerleri. Şehir ufak mı ufak, yokuş mu yokuştur lakin Çoruh nehri şehre hayat ve güzellik katmııştır. Yamaçlar ve vadiler arasında dolaşan azgın Çoruh nehrinin derinliği ise oldukça fazladır, bu yüzden nehrin akıntısı çok hızlıdır.
Mençuna Şelalesi Borçka Karagöl
Artvin şehri diğer Anadolu kentlerinden çok farklıdır, yarısından fazlası ormanlarla kaplıdır. Merkez dâhil sekiz ilçesi bulunur, her ilçenin birbirinden farklı güzellikleri vardır. Hopa ve Arhavi’nin plajlarından denize girilir, halkın yüzme ihtiyacı giderilir. Ortacalar Bucağına doğru giderken 25 km. kala, Anlı ve Küçükköy yol ayırımında bulunan Ortacalar Çifte Köprüsü çok ünlüdür. Mençuna şelalesine gitmek için çifte köprülerden sonra araçla 3 km gidip aracınızı park edin. Dada sonra da 15-20 dakika orman içinde yaya olarak yürümeniz gerekir. Eğer Mençuna şelalesine güneşli bir havada gitmiş iseniz öğleden sonra şelale önünde oluşan gökkuşağını da görebilirsiniz. Bu bölgede Mençuna Restoran ve konaklama yapabileceğiniz Mençuna Konaklama tesisleri de bulunmaktadır. Bölgedeki Kamilet vadisi çok ünlüdür. Adı, Türkiye’nin en önemli doğal alanlarından biri olan Fırtına Vadisi’yle birlikte anılır. Yaklaşık 11 bin bitki türüne ev sahipliği yapmaktadır. Bölgede yetişen bitki türlerinin yüzde 40’ı, tıbbi bitki özelliği taşımaktadır. Hopa’da ise Çamburnu Tabiat Parkı, deniz ile sıra dışı bir ormanın birlikteliğini bünyesinde barındırmaktadır. Sarıçamın bir alt türü olan ağaçların deniz seviyesine kadar inebildiği göreceksiniz. Ardanuç ilçesine gittiğinizde ise Ferhat ve Şirin’in kalesini ziyaret etmelisiniz. Buraya kadar gelince Cehennem deresi kanyonunu da görmelisiniz. Gevhernik otel ise konaklayabileceğiniz bir tesis. Artvin’in olmazsa olmazının Borçka’da bulunan Maçahel bölgesi olduğu söylenir. Bölgenin ülkemizin en el değmemiş yeri olduğunu biz de rahatlıkla söyleyebiliriz. Bölge, geçmişte altı köyü temsil eden Camili ismi ile de anılmaktadır. Ülkemiz topraklarında altı köyü bulunan Maçahel havzasının Gürcistan tarafında da oniki köyü vardır. Eskiden askeri bölge olan bu doğa harikası alana artık serbestçe girebilirsiniz. Türkiye’nin ekolojik olarak dört önemli bölgesinden biri olan Maçahel havzası, bilimsel araştırmaların da odak noktasıdır. Saf Kafkas arısı, ancak bu doğada saflığını muhafaza edebilmiştir. El değmemiş bir doğada, Gürcü yemeklerinin piştiği şirin ahşap pansiyonlarda yörenin keyfini çıkarabilirsiniz. Vadi boyunca akan Uğur, Maral ve Efeler dereleri Maçahel suyunu oluşturur. Bölgenin doğal yaşlı ormanı, her biri anıt olma özelliğindeki ağaçlardan oluşmuştur. Bu bölge, bakir bir bitki örtüsü ve 3200 mm. yıllık yağış ile bir yağmur ormanı ekosistemi niteliklerini taşır. Artvin’de görülecek güzel yerler arasında Maral şelalesi de bulunur. Camili Köy merkezinden yürüyerek gidebilirsiniz Maral Şelalesi'ne. Ama siz ilk 6 km yolu araçla son 1 km’yi ise yürüyerek giderseniz daha iyi edersiniz bana göre. Bölgenin en yeni ve en lüks konaklama tesisi Macahel Greenroof Otel’dir. Otel yöresel mimari özellikler ve gerekli gereksinimler dikkate alınarak dizayn edilmiştir. Transfer ve rehberlik hizmetleri de verilmektedir. Macahel vadisine tamamen hâkim konumda ve Maral Şelalesi yolunda inşa edilmiştir. Bölgenin turizme açılmasına ve Kafkas arısının geliştirilmesine Tema vakfı büyük katkı sağlamıştır. Bu bağlamda A.Nihat Gökyiğit Eğitim Araştırma Maçahel Konuk Evinde de konaklama imkânı vardır. Ayrıca Maçahelhan, Onur, Dedaena, Vadi, İremit, Modı ve daha birçok pansiyon bulunmaktadır. Borçka – Camili yolunun 27. km’sinden doğuya ayrılan toprak yoldan 20 km. gidince Karagöl’e ulaşılır. Borçka Karagöl yolu üzerinde bulunan konaklama tesislerinde de konaklamanız mümkündür. Dere, Meroli, Adaş dağ evi, Yeşilvadi, Lamazi Pansiyon ve diğerleri, sizleri misafir etmeyi bekliyor. Borçka Karagöl, görülmesi gereken güzel göllerimizden birisidir. Karadeniz’in saklı kalmış cennetlerinden biri olan bu göl, bir heyelan gölüdür. Oluşumu da 1900’lü yılların başındadır.
Sahara Yaylası Ortacalar Çifte Köprüsü
Artvin-Şavşat yolu üzerinde bulunan ve görülmesi gereken diğer bir yapıt ise Berta Köprüsüdür. 1878 yılında Osmanlılarca yaptırılan bu köprü üç gözlü ve düz yollu bir köprüdür. Şavşat kalesi de en çok ziyaret edilen bir tarihi eserdir. Karagöl – Sahara Milli Parkı, Şavşat ilçesine 17 km. uzaklıkta olup, Şavşat – Ardahan yolu üzerindedir. Orman örtüsü, ladin ve köknardan oluşmuştur. Şavşat’a görülecek yerler arasında Tibeti kilisesi, Arsiyan yaylası, Papart vadisi, Yavuzköy ve de özellikle Meydancık ahşap evleri gibi güzel yerler de bulunmaktadır. İlçede konaklamak için Laşet motel Karagöl Tuğra motel gibi konaklama yerleri bulunmaktadır. Elektrik ve su mevcut olan Karagöl’de Orman Bölge Müdürlüğü’nün dinlenme binası hizmet vermektedir. Şavşat ve civarında da vaşak, boz ayı, çengel boynuzlu dağkeçisi gibi yırtıcı kuşlar yaşamaktadır. Şavşat’a gidince Efkâr tepesine çıkıp çevreyi seyretmek gerek. Tepe ismini Fakir Baykurt’un ayni isimli eserinden almıştır. Yazar “Efkâr Tepesi” isimli romanını burada yazmıştır. Yusufeli ilçesi de görülmelidir. Yaylar, Tekkale ve İşhan köyleri doğal güzellikleri ile görülmeye değer köylerdir. Özellikle ceviz korulukları, dutluklar ve yemyeşil çayırların arasında ahşap bir köydür İşcan. Yusufeli ilçesi, Sarıgöl bucağı, Altıparmak köyünde ise Barhal (Altıparmak) Kilisesi vardır. Kilise, 9. YY.da yapılmış olup vaftizci Yahya‘ya adanmıştır. Bu bölgede daha birçok kilise ve manastır görebilirsiniz. Barhal deresinde doğal velezzetli alabalık avlayabilirsiniz. Bu bölgede Masis Hotel, Hotel Almatur, Eliya Pansiyon, Agara pansiyon, Kaçkar pansiyon gibi konaklama tesislerinden istifade edebilirsiniz. Butik otel Hotel Barcelona'yı da tavsiye ederiz. Merkezden güneybatı yönüne gidilirse,10 km’lik asfalt yolun sonunda Kafkasör yaylasına ulaşılır. Yayla 1250 m. yükseklikte olup görülmeye değer güzelliktedir. Altyapı hizmeti götürülmüş olan yaylada Belediye tarafından yaptırılan 10 adet 80 yatak kapasiteli bungalovlar ile konaklama hizmeti verilir. Her yıl Haziran ayının son haftasında düzenlenen ve üç gün süren boğa güreşleri, yöre halkı tarafından yoğun ilgi görmekte ve festival havasında geçmektedir. Yaylada şifalı sular da bulunmaktadır. Mersivan Yaylası da Artvin merkezini çevreleyen Genya Dağı eteklerinde bulunur. Ormanlarla çevrili olan geniş düzlüklerle kaplı bu yayla da güzel bir mesire yeridir. Yusufeli ilçesine 60 km. uzaklıkta Kaçkar Turizm Merkezi vardır. Kaçkar Dağı’nın güney yamaçlarında yer alan yayla, çok geniş orman ve çayır alanlarıyla kaplıdır. Yayla ve dağ turizmi için ideal bir konuma sahiptir. Yaylalar köyü, Kaçkar Dağı’na tırmanmak isteyenlerin ara konaklama merkezi konumundadır. Kaçkar Dağları zirvesine en yakın kamp yeri, 3328 m. yükseklikteki Dilberdüzü’dür. Artvin merkezinde konaklama alternatifleri biraz daha da fazladır. Koliva, Koru, Artvin Apart ve Kafkasor Dağ evleri bunlardan bazılarıdır.
Çoruh'ta Rafting Kafkasör'de Boğa Güreşi
Artvin’de çeşitli spor etkinlikleri yapılır. Bunlardan en bilineni ise Çoruh nehrinde yapılan rafting sporudur. Haziran – Ekim ayları arasında rafting dışında katamara ve kano sporları da yapılmaktadır. Rafting yapılabilen parkurun en büyük bölümü Yusufeli ilçesi sınırlarındadır. Bu parkur dünyanın en önemli parkurları arasındadır. Mayıs, Haziran ayları Profesyoneller için en ideal zamanlardır. Temmuz ve Ağustos ayları ise sular azalmaya başladığı için amatör olarak bu sporu yapmak isteyenler için en ideal zamandır. Rafting rehber eşliğinde yapılmaktadır. Sporcuların sadece suya girilebilecek bir ayakkabı, Tişort ve şort getirmesi yeterlidir. Kask ve can yeleği turlar tarafından verilmektedir. Parkur kısa ve uzun olmak üzere 2 bölümdür. Ayrıca İspir Yusufeli arasında 3 günlük turlarda yapılır. Bayburt'tan başlayıp İspir ve Yusufeli'ni takip ederek Artvin'e kadar yaklaşık 260 km. uzunluğundaki nehirde, 4 farklı etapta rafting yapılmaktadır. Sizlere bu imkânı, profesyonel hocalar eşliğinde rafting kulüpleri sunmaktadır. Doğu Karadeniz bölgesinin en yüksek dağ silsilesinden olan Kaçkar dağlarında, dağ tırmanışları için Türkiye’nin en uygun dağ yürüyüşü parkurları bulunmaktadır. Yöreye gelen dağcı grupları ve dağcılar genellikle Yusufeli Yaylalar köyünden, Rize’nin Çamlıhemşin köyündeki Ayder yaylasına yürüyerek, Trans-Kaçkar isimli parkuru tamamlarlar. Ayrıca yörenin diğer dağı olan Altıparmak dağlarında da uygun dağ yürüyüşü parkurları bulunmaktadır. Bunun dışında dağ bisikletleri ve dağ tırmanışları gibi alternatif spor imkânları da bulunmaktadır.
Artvin'in Selender'i Artvin Evi İşcan Kilisesi
Doğanın kucağına kurulmuş Artvin’de bitki çeşitliliği mutfak kültürüne de yansımıştır. Lezzetli Karadeniz yemeklerinin yanı sıra bölgede yetişen çeşitli otlarla yapılan yöresel yemekler de mevcuttur. Yöresel çorbalardan lahana çorbası, nişoşlu çorbası, kesme çorbası, çinçar çorbası, püşürük çorbası, ayran çorbası, tutmaç çorbası, soğan harşosu, gibi ismi de lezzeti de değişik çorbaları denemek gerekir. Bunun dışında silor, kaymaklı börek, hamsi pilavı, lokum, bişi, ev makarnası, kuymak, kaygana, sığen, nağiço gibi yöresel yemekleri de bulunmaktadır. Kışlık kavurma, çağ kebap, ağaç şişlerde yapılan kebaplar etli yemeklerin yöreye özgün olanlarıdır. Her türlü sebzenin yanında, özellikle lezzetli “beyaz patatesi” ile ünlüdür. Patates “kuyularda”, toprak altında muhafaza edildiği için yıl boyunca ve lezzetli bir şekilde yenilebilmektedir. Özellikle yuvarlak bir şekilde dilimlenmiş olan beyaz patates, üzerine yağlı peynir serilerek fırınlanır ve öylece ya da balla birlikte yenir. Çok özel bir lezzettir. En çok bilinen tatlıları ise laz böreği, hasuta, kaysefe, zurbiyet ve ballı lokumdur. Balık çeşitlerini farklı şekillerde pişirmektedirler bu nedenle şaşırmayın. Çardak, Artvin’de hem hizmetleri hem yemeklerinin lezzet ve kalitesi hem de fiyatlarının uygunluğu ile tercih edebileceğiniz bir restorandır. Otantik el yapımı döşemesi ve şöminesi ile sizlere tavsiye edebileceğimiz bir mekândır. Sevgi ablanın yeri ise yöresel bir mutfaktır. Çok müşkülpesent olmadığınız müddetçe, Artvin de keyfinize uygun bir lokanta bulacağınızdan emin olabilirsiniz.
Şavşat Yavuzköy Maçahel'den Bir Görünüm Çoruh Nehri
Çoruh Nehri, eteklerinde yeşili, başında sisi eksik olmayan hırçın bir nehirdir. Bayburt'tan doğan bu nehirimize, Barhal Çayı, Berta Çayı, Oltu Çayı, Ardanuç Deresi, Bilev Deresi, Carat Deresi, Hatila Deresi, İmerhev Deresi, Karçal Deresi, Kemer Köprü Deresi, Mansurat Deresi, Mirya Deresi, Murgul Deresi, Tigrat Deresi, Devisker Suyu, Han Suyu, İç Kale Suyu ve Şavşat Suyu da katılır. Muhtelif zamanlarda aldığı bu ilaveler sayesinde aşılmaz gibi görünen dağların arasından bembeyaz köpükler içinde akıp gider Karadeniz’in sularına. Üzerinde Artvin, Borçka, Deriner, Muratlı ve Yusufeli gibi baraj ve Hidro Elekktrik Santrallerini de barındırır. Bu barajlar sayesinde binlerce ev aydınlanır. Bunlara ilave olarak Bayram ve Bağlık barajları da yakında onlara katılacaktır. Kısacası işlevi fazladır bizim deli Çoruh nehrimizin . Kaçkarların tepelerinde kar yağıp atmacalar uçaren, Çoruhun eteklerinde zeytin ve narenciye ağaçlarının çiçek açtığı görülebilir. Ressamlar gördükleri manzarayı nasıl fırçalarıyla tuvale aktarırlarsa, şairler de kelimelerin yardımıyla aktarmaya çalışırlar hissettikleri güzellikleri. Şair, Çoruh Destanı’nda
“Barhal’dan Batum’a bir nehir çağlar,
Yatağı yalçın kayalar, yastığı dağlar,
Kim bilir kaç yıl geçti, nice asırlar çağlar,
Bir hasret türküsü söyler ki yürek dağlar”
dizeleriyle betimlemiş bu güzel Çoruh nehrini.
Artvin Çoruh Üniversitesi
