Edebiyatta Roman Kahramanları
Dünya edebiyatında ölümsüz roman kahramanlarının bulunduğu yadsınamayan bir gerçektir. Bazı roman kahramanları yazılan romana ismini verirken bazıları da romanın isminden dahi daha fazla ünlü hale gelmiştir. İnsanlar Hercule Poirot ismi-ni duyduklarında akıllarına bir anda Agatha Christie’in unutulmaz polisiye roman kahramanı geliverir. Ünlü yazar, Hercule Poirot ismini verdiği dedektifine, 33 roman ve 54 öyküsünde yer verdiğini de unutmamak imkânsızdır. Poirot karakteri kendisine ölüm ilanı verilen ilk ve tek kurgusal roman kahramanı olarak edebiyat tarihinde de hak ettiği yeri almıştır. Maddi imkânsızlık nedeniyle yüksek tahsilini tamamlayamayan Raskolnikov ise bölünmüş kişilikli farklı bir insandır. Yüreğinde taşıdığı bu kişilik çatışması, onun tefeci bir kadını öldürerek katil olmasına da neden olmuştur. Dostoyevski, ünlü Suç ve Ceza romanında onu ölümsüz bir roman kahramanı haline getirmiştir. Kitaplara ismini veren bayan roman kahramanlarının önde geleni ise bana göre tartışmasız Tolstoy’un Anna Karennina’sıdır. Kont Vronski ile yaşadığı yasak aşk nice kitaba konu olmuştur. Aşkı uğruna sahip olduğu her şeyi terk ederek onurunu ayaklar altına almış, yaşamını da intiharla noktalamıştır. Goriot Baba ise Balzac’ın ünlü roman kahramanları arasında hakkı olan yeri almış. Bütün servetini kızlarının başarılı evlilikler yapabilmesi uğruna harcayan ve sonunda damatları tarafından dışlanan Goriot Babayı unutabilmek mümkün mü? Rus yazınının büyük ismi İvan Gonçarov ise yıllar boyu roman kahramanı Oblamov ile anılmış. İngiltere’de Hamlet denildiğinde ise akla Sheakspear geldiği yadsınabilir mi? Cervantes’in Don Kişot isimli romanı ise İncil’den sonra en çok okunan kitap ünvanlına sahip. Roman kahramanı tartışmasız yazarından daha ünlü olanlar arasında ilk sırada.
Türk edebiyatında da roman kahramanlarımız bulunmaktadır. Örneğin İnce Me-med’in ismi Yaşar Kemal’le özdeşleşmiş sayılır. Anadolu halkının cahil ve geri kal-mışlığı, köy hayatının sefaleti ve ağaların köylülere zulmü, yıllar boyu İnce Me-med’in başkaldırısı üstünden anlatılmış. İnce Memed, halkı soygunculardan, vur-gunculardan koruyan, onlara sahip çıkan, doğruluktan ve dürüstlükten taviz verme-yen, onların kurtarıcısı olan soylu bir eşkıyadır. Halide Edip Adıvar’ın Handan isimli romanı da adını roman kahramanından alanlar arasında. Dönemine göre oldukça cesurca kaleme alınan bir roman olarak edebiyat tarihimize geçmiş. Kitabın yazıldığı dönemde romanın erkek kahraman Hüsnü Paşa, Halide Edip Adıvar’ın boşandığı eşi Salih Zeki’ye, bayan karakteri Handan ise Halide Edip’e benzediği çok tartışılmış. Halit Ziya Uşaklıgil, yazmış olduğu Aşk-ı Memnu isimli romanında unutulmaz bir Bihter karakteri yaratmış. Romanın ön plandaki kadın karakteri Bihter, sınıfsal ve maddi kaygıların etkisiyle yaptığı evlilik sürecinde mutsuzluğun ve duygusal boşluğun içine yuvarlanmış güzel bir kadın. İçinde bulunduğu ortamda aynı çatı altında yasak aşk yaşaması da eklendiğinde psikolojisi alt üst olmuş bir kadın. Toplumla tek başına mücadele etmeyi göze alan öfkeli ama öfkeli olduğu kadar da kederli bir kadın ortaya çıkmış. Aynen Anna Karennina’da olduğu gibi. Üç İstanbul romanı, Mithat Cemal Kuntay’ın yazmış olduğu ilk ve tek roman olarak geçmiş edebiyat tarihimize. Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılış sürecindeki İstanbul’u anlatan bu romanda, kahramanımız Adnan İstanbul’un yoksul, iyi eğitim almış olan idealist, vatan için büyük bir roman yazmaya çalışan bir aydın olarak çıkıyor karşımıza. Yenilik ve Batılı olma yolundaki Adnan’ın yozlaşmasını anlatır sayfalarca. Kemal Tahir, Yorgun Savaşçı isimli romanında Yüzbaşı Topçu Cemil karakterini ortaya çıkarmış. Cumhuriyet’in kuruluşuna giden o sancılı sürecin içinde o günlere göre yasak sayılan bir aşkın romanı olarak da raflarda yerini bulmuş. Sevgi Soysal, Tante Rosa isimli kitabında sıra dışı kimlik ve kişiliğe sahip kadın karakteri Tante Rosa’yı yaratmış. Bir kadının hayalperestliğini, yalnızlaşmasını, yabancılaşmasını, başkaldırısını, yerleşik düzene uymayışını feminist bir tutumla yansıtmış. 14 öyküden oluşan kitap, aslında teyzesi Tante Rosa’nın yaşadıklarıymış. Anneannesinin, kendisinin, teyzesinin kadınsal sorunlarını ele almakla beraber, bu sorunları evrenselleştiren, bir kadının ince ve keskin duyarlılığını yansıtan çok farklı bir öykü kitabı olmuş Tante Rosa. Murtaza, Orhan Kemal’in Murtaza isimli romanının erkek kahramanı. Murtaza, Balkanlardan gelen bir göçmen. Bir komiserin yardımıyla mahalle bekçiliğine atanır. Dürüst mü dürüst saf ve temiz bir insan. Vazifeyi kutsal sayarak ülkeyi disipline sokmak isteyişi, insanları uyuşukluktan kurtarmak düşüncesiyle, hayalî bir kişilik olarak çıkar karşımıza. Murtaza mizahi yönüyle olduğu kadar saçmalığı varan idealizmi ile da Don Kişot’a benzer bir unutulmaz bir karakter. Sabahattin Ali’nin ünlü romanı Kürk Mantolu Madonna’daki Maria Puder karakteri ise ruhen yaşanmış unutulmaz bir aşkın kadın kahramanı. Aysel, eğitim düzeyi yüksek cumhuriyet kadını tiplemesine uygun bir bayan roman kahramanımız. “Yetmez ama Evet” ci Adalet Ağaoğlu’nun Ölmeye Yatmak isimli kitabının unutulmaz kadın kahramanı.
Aslında yazılacak daha neler var neler. Buna karşılık okumaya değer mi diye düşünenler de olabilir aranızda.